Bihar Darpan

Category: पशुधन

  • Lumpy: राज्यातील 98 टक्के पशुधनाचे लसीकरण पूर्ण

    नमस्ते कृषि ऑनलाइन: महाराष्ट्र के 33 जिलों में ढेलेदार त्वचा रोग से संक्रमित पशु पाए गए। इसलिए पशुपालन में चिंता का माहौल है। राज्य में कुल 1 लाख 72 हजार 528 पशु चर्म रोग से संक्रमित पाए गए हैं। इन संक्रमित जानवरों में से 1 लाख 12 हजार जानवर ठीक हो चुके हैं। राज्य में अब तक 97 प्रतिशत से अधिक पशुओं का टीकाकरण किया जा चुका है।

    राज्य के कई जिलों में कुल 140.97 लाख टीके उपलब्ध कराए जा चुके हैं। पशुपालन विभाग ने जानकारी दी है कि अब तक कुल 136.48 लाख पशुओं का नि:शुल्क टीकाकरण किया जा चुका है। निजी संगठनों, सहकारी दुग्ध संघों और व्यक्तिगत पशुपालकों के आंकड़ों के अनुसार, महाराष्ट्र में लगभग 97.54 प्रतिशत गायों का टीकाकरण किया गया है।


    इन जिलों में अब तक टीकाकरण का काम पूरा

    प्रदेश के कई जिलों में पशुओं का टीकाकरण (ढेलेदार) पूरा हो चुका है। जिन जिलों ने टीकाकरण पूरा कर लिया है उनमें जलगांव, अहमदनगर, धुले, अकोला, औरंगाबाद, बीड, उस्मानाबाद, कोल्हापुर, सांगली, सोलापुर, वाशिम, जालना, हिंगोली, नंदुरबार और मुंबई उपनगर शामिल हैं। निजी संस्थानों, सहकारी दुग्ध संघों और व्यक्तिगत पशुपालकों द्वारा किए गए टीकाकरण के अनुसार, महाराष्ट्र में लगभग 97.54 प्रतिशत बीफ मवेशियों का टीकाकरण किया जा चुका है। पशुपालन विभाग की ओर से कहा गया कि बाकी जानवरों का भी जल्द ही टीकाकरण किया जाएगा. 4 अगस्त को, जलगांव ने महाराष्ट्र में गांठदार सफेदी का पहला मामला दर्ज किया।

    पशुधन मालिकों को मुआवजा दिया गया

    इस बीमारी से मरने वाले जानवरों की भरपाई के लिए महाराष्ट्र सरकार ने 3091 पशुपालकों के खातों में 8.05 करोड़ रुपये जमा कराए हैं. इसमें इस बीमारी से जान गंवाने वाली एक गाय को 30 हजार रुपये और एक बैल को 25 हजार रुपये दिए गए हैं, इसके अलावा एक बछड़े को 16 हजार रुपये की आर्थिक सहायता दी गई है. इस मुआवजे से पशुपालकों को राहत मिली है। वह लंबे समय से इस मुआवजे का इंतजार कर रहे थे। गांठदार विटिलिगो के बढ़ते प्रचलन को देखते हुए राज्य सरकार ने सभी जानवरों का टीकाकरण करने के निर्देश दिए हैं। इस संबंध में सभी अधिकारियों को सतर्क रहने के निर्देश दिए गए हैं. राज्य सरकार के पशुपालन विभाग ने भी सभी पशु प्रजनकों से अपने पशुओं का टीकाकरण कराने की अपील की है.


    टैग: मवेशी ढेलेदारमहाराष्ट्र

  • सदोष चाऱ्यामुळे जनावरांना होतात ग्रास टेटॅनी, जठर दाह सारखे आजार

    नमस्ते कृषि ऑनलाइन: खराब चारा पशुओं के स्वास्थ्य को प्रभावित करता है। ऐसा दोषपूर्ण चारा खाने से पशुओं में चयापचय संबंधी रोग होते हैं। उसके जानवरों के दूध उत्पाद पर प्रतिकूल प्रभाव पड़ रहा है। यह सुनिश्चित करने के लिए ध्यान रखा जाना चाहिए कि जिस क्षेत्र में पशु चारा संग्रहीत किया जाता है, उसमें जलभराव न हो, क्योंकि यदि चारा गीला हो जाता है, तो मोल्ड विकसित होगा। आइए आज के लेख में जानें खराब चारे से पशुओं को होने वाली बीमारी के बारे में…

    1) घास टिटनी

    जानवरों यह रोग तब होता है जब युवा जानवर चरागाह में चरने के दौरान बड़ी मात्रा में हरी घास खाते हैं। यह रोग रक्त में मैग्नीशियम लवण की कमी के कारण होता है। अतिरिक्त पोटेशियम और साइट्रिक एसिड इस बीमारी का कारण बनते हैं। लक्षण जल्दी प्रकट नहीं हो सकते हैं, लेकिन ग्रास टेटनी के कारण जानवर संतुलन खो देता है, और जानवर बेचैन हो जाता है। शरीर कांपता है, जानवर अपना सिर नीचे करता है। जानवर कोमा में पड़ जाता है और मर जाता है।


    मापना : मानसून के दौरान पशुओं के चारे की उचित देखभाल करके इस बीमारी से बचा जा सकता है।

    2) जठरशोथ

    जब बारिश शुरू होती है तो चरागाहों पर चरने वाले जानवरों को भरपूर हरी घास मिलती है, वे जोर-जोर से चारा खाते हैं, चारे में मौजूद कुछ वायरस और कीड़े पेट को संक्रमित कर देते हैं और गैस्ट्राइटिस का कारण बनते हैं। बहुत अधिक अनाज, मैदा या नर्म भोजन खाने से अपच होता है। इससे पेट में बनने वाले पाचक रसों में अप्राकृतिक परिवर्तन होते हैं। सामान्य फ़ीड पानी में अचानक परिवर्तन इस रोग का एक प्रमुख कारण है। रासायनिक खाद, चारे का छिड़काव करने से पेट की श्लेष्मा झिल्ली को नुकसान पहुंचता है। संक्रमित चारा खाने से जीवाणु संक्रमण होता है। यदि जानवरों में कैल्शियम, फास्फोरस, विटामिन जैसे सूक्ष्म पोषक तत्वों की कमी होती है, तो वे पत्थर, मिट्टी, ईंट, मृत जानवरों की हड्डियों, प्लास्टिक और कागज को निगल जाते हैं।


    अपच से कब्ज हो जाता है, पेट में चारा जम जाता है और पेट की हरकत बंद हो जाती है, जानवर हिलना बंद कर देते हैं, जानवर कब्ज के कारण चारा नहीं खाते हैं, पेट दर्द के लक्षण दिखाते हैं। इन जानवरों के पेट में आंतों की बीमारी के बैक्टीरिया पनपते हैं, जिससे वे सड़ जाते हैं।

    मापना : जठरशोथ का कारण नहीं होना चाहिए, और अपच होने पर पशु चारा और पानी के परिवर्तन से बचना चाहिए। इस बात का ध्यान रखा जाना चाहिए कि जानवर अखाद्य पदार्थ न खाएं। अपच की स्थिति में जुलाब देकर पाचन तंत्र की रुकावट को दूर करना चाहिए। पशुओं को हल्का और थोड़ा कम और मोटा-मोटा तब तक खिलाएं जब तक कि पाचन ठीक न हो जाए। उपचार एक पशु चिकित्सक द्वारा किया जाना चाहिए।


    टैग: मवेशी जठरशोथ

  • Lumpy: दिलासादायक ! राज्यात लंपीची लागण झालेली 93 हजारांहून अधिक गुरे झाली बरी

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : लंपीत्वचा (Lumpy) रोगाने संपूर्ण भारतातील गुरांना संक्रमित केले आहे. एकट्या महाराष्ट्रात 32 जिल्ह्यांतील 3,30 गावांमध्ये हजारो गुरे लंपी रोगाने ग्रस्त आहेत. मात्र आता दिलासा देणारी बातमी समोर आली आहे. राज्याचे पशुसंवर्धन आयुक्त सचिंद्र प्रताप सिंह म्हणाले की, राज्यात आतापर्यंत या आजाराने ग्रस्त 93 हजार 166 जनावरे बरी झाली आहेत. सध्या बाधित गुरांवर उपचार सुरू आहेत. राज्यातील विविध जिल्ह्यांमध्ये आज एकूण 140.97 लाख लसीचे डोस उपलब्ध करण्यात आले असून त्यापैकी 135.58 लाख जनावरांचे मोफत लसीकरण करण्यात येणार आहे. सचिंद्र प्रताप सिंह म्हणाले की, राज्यात लवकरच आठ टक्के लसीकरणाचे काम केले जाणार आहे.

    लंपी (Lumpy) त्वचारोगाच्या प्रादुर्भावामुळे राज्यातील पशुपालक शेतकरी चिंतेत आहेत. याचा फटका दूध व्यवसायालाही बसत आहे. पशुसंवर्धन आयुक्त सचिंद्र प्रताप सिंह म्हणाले की, जळगाव, अहमदनगर, धुळे, अकोला, औरंगाबाद, बीड, कोल्हापूर, सांगली, वाशिम, जालना, हिंगोली, नंदुरबार आणि मुंबई उपनगरी जिल्ह्यांमध्ये वाढत्या लंपी रोगाच्या पार्श्वभूमीवर लसीकरण पूर्ण झाले आहे. खाजगी संस्था, सहकारी दूध संस्था आणि वैयक्तिक पशुपालकांनी केलेल्या लसीकरणाच्या आकडेवारीनुसार, सुमारे 97 टक्के जनावरांचे लसीकरण करण्यात आले आहे. बाधित गावातील एकूण 1 लाख 43 हजार 89 बाधित जनावरांपैकी 93 हजार 166 पशुधन उपचाराने बरे झाल्याची माहिती आयुक्त सचिंद्र प्रताप सिंह यांनी दिली.

    महाराष्ट्र पशू व मत्स्य विद्यापीठाने कीटक नियंत्रणासाठी काही मार्गदर्शक तत्त्वे तयार केली आहेत. त्या सूचनांचा अवलंब करून राज्यातील पशुसंवर्धन आणि ग्रामपंचायतीमार्फत गोशाळांमधील कीड नियंत्रण आणि निर्जंतुकीकरणाच्या महत्त्वाच्या बाबी मोहिमेच्या स्वरूपात राबवल्या जात आहेत. यावेळी पशुपालक प्रताप सिंह यांनी शासकीय व खाजगी पशुवैद्यकांनी दिलेल्या प्रगत उपचार प्रोटोकॉलनुसार उपचार करण्याचे आवाहन केले.

    पशुपालकांनी केवळ शासकीय अधिकाऱ्यांकडे जाऊन औषध-लसीकरणाची व्यवस्था करावी, अशी सूचनाही त्यांनी केली. ते म्हणाले की, शासनाने मोफत औषध आणि लसीकरणाचे नियोजन केले आहे. सर्व पशुधन (Lumpy) मालकांना विनंती आहे की त्यांनी आपल्या जनावरांवर उपचार करण्यासाठी स्थानिक पशुवैद्यकीय अधिकाऱ्यांना सहकार्य करावे.

     

     

     

  • Following These 10 Breeds Of Cattles

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : नोकरीचा काही भरवसा नाही त्यामुळे सध्या लोक शेती आणि पशुपालन (Animal Husbandry) यामध्ये आपले नशीब आजमावताना पाहायला मिळत आहेत. अशा स्थितीत पैसा मिळवण्यासाठी पशुपालन हा एकमेव चांगला पर्याय आहे. ज्यामुळे तुम्हाला 12 महिने चांगली कमाई मिळेल. तर आज या लेखात आम्ही तुम्हाला शेळी, म्हैस आणि गाय यांसारख्या प्राण्यांच्या (Cattle Breeds) अशा जातींची (Top Animals Breeds) नावे सांगणार आहोत. ज्यामुळे तुम्हाला नफा कमावता येईल या सर्व जाती भारतातील इतर प्रांतात आढळतात…

    १) सर्वप्रथम आपण शेळींच्या जातींबद्दल बोलू कारण आपल्या देशात शेळीपालन मोठ्या प्रमाणात केले जाते.यावर शासनाकडून अनेक योजना आणि अनुदानही दिले जाते. पशुपालक शेळीच्या दुधापासून तसेच त्याच्या मांसापासून चांगले उत्पन्न मिळवू शकतात. चला तर मग जाणून घेऊया त्याच्या जातींबद्दल.
    जमुनापुरी

    शेळीच्या जाती : ब्लॅक बेंगाल, बारबरी,बीटल,सिरोही,अत्तापडी काला,चंगथगी,चेगु,गड्डी,गंजम

    २)म्हैस पालन, पशुपालक शेतकऱ्यांचे आवडते पालन, दुसऱ्या क्रमांकावर येते, कमी गुंतवणुकीतच त्याचा भरपूर फायदा होतो. कारण म्हशीचे दूध भरपूर विकले जाते. काळाच्या ओघात दुधाची मागणी मोठ्या (Top Animals Breeds) प्रमाणात वाढत आहे. कारण याच्या दुधात फॅटचे प्रमाण खूप जास्त असते. याशिवाय त्याच्या दुधापासून दही, चीज, मलई इ. दूध कंपन्याही म्हशीचे (Buffalo Breeds) दूध अधिक प्रमाणात पशुपालकांकडून खरेदी करतात. चला तर मग जाणून घेऊया कोणत्या म्हशीच्या जाती पशुपालकांसाठी फायदेशीर आहेत….

    म्हैशीच्या जाती : मुर्रा,सुरती,जाफराबादी,मेहसाना,भदावरी,गोदावरी,नागपुरी,सांभलपुरी,तराई,टोड़ा,साथकनारा

    ३)शेवटी गाईंचे संगोपन होते जे पशुपालक मोठ्या संख्येने करतात. कारण गरोदर महिला आणि नवजात बालकांसाठी गाईचे दूध अत्यंत गुणकारी आहे.डॉक्टर देखील फक्त गाईचे दूध पिण्याची शिफारस (Top Animals Breeds) करतात. त्याच्या दुधापासून अनेक प्रकारची उत्पादनेही तयार केली जातात. चला तर मग जाणून घेऊया अशा परिस्थितीत कोणत्या गायींचे पालन करावे.

    गायीच्या जाती (Cow Breeds) : साहिवाल गाय,रेड सिंधी गाय,कांकरेज गाय,मालवी गाय,नागौरी गाय,थारपारकर गाय,पोंवर गाय,भगनाड़ी गाय,दज्जल गाय,गावलाव गाय हरियाना गाय,अंगोल या नीलोर गाय, राठी गाय,गीर गाय,देवनी गाय, नीमाड़ी गाय

     

     

  • पूर्णाथडी म्हशीला मिळाले राष्ट्रीय मानांकन

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : भारतीय कृषी संशोधन केंद्रांतर्गत राष्ट्रीय पशू आनुवंशिकी संसाधन ब्युरो, कर्नाल यांच्या वतीने नुकत्याच भारतातील नवीन नोंदणीकृत पशुधनाची यादी प्रसिद्ध करण्यात आली आहे. यात पश्‍चिम विदर्भातील पूर्णाथडी म्हशीला राष्ट्रीय मान्यता देण्यात आली आहे. ‘माफसू’च्या शास्त्रज्ञांनी या म्हशीचा अभ्यास करून प्रस्ताव दिला होता.

    पूर्णा नदीच्या खोऱ्यात आढळणाऱ्या फिकट राखाडी रंगाच्या म्हशीला राजाश्रय मिळावा, तिची स्वतंत्र ओळख असावी, या उद्देशाने भारतीय कृषी संशोधन परिषदेच्या राष्ट्रीय पशू आनुवंशिकी संसाधन विभागाकडे प्रस्ताव दाखल केला होता. तो आता मार्गी लागला आहे.

    पूर्णाथडी म्हशीची वैशिष्ट्ये

    – पारंपरिक जात म्हणून ओळख

    – रंगाने फिकट राखाडी

    – पश्‍चिम विदर्भातील अमरावती, अकोला आणि बुलडाणा जिल्ह्यांतील पूर्णा नदीकाठच्या भागांत विशेषत्वाने आढळते.

    – स्थानिक पातळीवर भुरी, राखी, गावळी या नावांनी ओळख

    – मध्यम आकारमान, दुधातील स्निग्धाचे उच्च प्रमाण, उत्तम प्रजनन क्षमता, कमी व्यवस्थापन खर्च

    – विदर्भातील उष्ण हवामानात तग धरून राहण्याची क्षमता

    पूर्णाथडीची पैदासक्षेत्रे

    पश्‍चिम विदर्भात अमरावती, अकोला आणि बुलडाणा जिल्ह्यांतून वाहणाऱ्या पूर्णा नदीकाठच्या परिसरात या भुऱ्या रंगाच्या म्हशी आढळतात. अमरावती जिल्ह्यात दर्यापूर, अचलपूर व अंजनगावसूर्जी, अकोला जिल्ह्यातील अकोट, तेल्हारा व अकोला आणि बुलडाणा जिल्ह्यांतील शेगाव, संग्रामपूर आणि जळगाव जामोद तालुके, तसेच लगतची गावे हे पूर्णाथडी म्हशीचे पैदासक्षेत्र म्हणता येईल.

    विशेष गुणधर्मामुळे लघू आणि मध्यम म्हैसपालकांमध्ये ही म्हैस विशेष लोकप्रिय आहे. पूर्णाथडी म्हैस दिवसाला साधारणतः ४ ते ५ लिटर दूध देते. एका वेतात (सरासरी २५० दिवस) १००० किलोग्रॅम दूध देते. दोन वेतांतील अंतर सरासरी ४५० दिवस आहे. पहिल्यांदा विण्याचे वय हे साधारण ५ वर्षे एवढे आढळते. पूर्णाथडीच्या दुधात स्निग्धाचे प्रमाण सरासरी ८.५ टक्के आहे. त्यामुळे स्थानिक म्हैसपालकांनी पूर्णाथडी म्हशीस निवड करण्यास नेहमीच झुकते माप दिले आहे.

    संदर्भ -ऍग्रोवन

  • ‘लम्पी स्कीन’ने दगावलेल्या जनावरांसाठी मिळणाऱ्या मदतीच्या निकषात बदल…

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : राज्यभरात लंपी या रोगाचा प्रादुर्भाव झाला असून त्यामुळे अनेक जनावरांचा मृत्यू झाला आहे. शासनाकडून या रोगाला अटकाव घालण्याचे प्रयत्न सुरु आहेत. या आजाराने मृत झालेल्या जनावरांच्या ठरावीक संख्येइतक्या जनावरांनाच नुकसानभरपाई दिली जात होती. आता त्यात बदल करत संख्येचे निर्बंध दूर करून जितकी जनावरे ‘लम्पी स्कीन’ने दगावतील तितक्या जनावरांना नुकसानभरपाई मिळणार आहे. पशुसंवर्धन आयुक्त सच्चिंद्र प्रताप सिंग यांनी मंगळवारी (ता. ४) जुन्या आदेशात बदल करून नवीन आदेश काढला आहे.

    लम्‍पीची साथ आल्यानंतर मृत पावलेल्या जनावरांबाबत संबंधित पशुपालकांना अर्थसाह्य देण्याचे आदेश शासनाने दिले होते. मात्र जे पशुपालक हे अल्‍प भूधारक, अत्यल्‍प भूधारक आहेत, त्‍यांनाच हा लाभ देण्याचा निर्णय घेण्यात आला होता. तसेच हा लाभ केवळ एका शेतकऱ्या‍साठी तीन जनावरांच्या मृत्यूपर्यंतच होता. या शासन निर्णयात आता बदल करण्यात आला आहे. नव्या निर्णयानुसार, सर्व शेतकरी व पशुपालकांना या निर्णयाचा लाभ होईल. तसेच जनावरांच्या संख्येवर घातलेली मर्यादाही उठवण्याचा महत्त्‍व‍पूर्ण निर्णय घेण्यात आला आहे.

    किती मिळणार रक्कम ?

    गाय किंवा म्‍हैस लम्‍पी स्कीनने मृत पावल्यास संबंधित पशुपालकास ३० हजार रुपये, ओढकाम करणारी जनावरे, जसे की बैल मृत पावला तर २५ हजार व वासरू असेल, तर १६ हजार रुपये मदत देण्यात येईल. जितकी जनावरे लम्पी स्कीनने दगावतील तितक्या सर्व जनावरांसाठी मिळणार मदत
    अल्पभूधारक, अत्यल्प भूधारक हे निर्बंध शिथिल करण्यात आले आहेत. राष्ट्रीय आपत्ती निवारण धोरणातील आर्थिक निकषांप्रमाणे पशुधन मृत पावलेल्या सर्व पशुपालकांना अर्थसाह्य मिळणार आहे. केवळ ‘लम्पी स्कीन’ने मृत झालेल्या जनावरांनाच्या पशुपालकांनाच मिळणार भरपाई मिळणार आहे.

  • हिरव्या चाऱ्याच्या संकटाला तोंड देण्यासाठी ‘अझोला’ ठरू शकतो चांगला पर्याय, वाढते दुधाचे उत्पादन

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : देशातील अनेक भागातील पशुपालक चारा टंचाई आणि महागाईशी झुंज देत आहेत. उशिरा झालेला पाऊस आणि त्यानंतर मुसळधार पाऊस यामुळे हे संकट अधिकच गडद झाले आहे. काही राज्यांमध्ये शेतकरी भाताचा पेंढा बनवून त्यांच्या जनावरांना चाराही घालतात, पण तेही अतिवृष्टीमुळे कुजले आहे. ज्या राज्यांमध्ये चाऱ्याचे संकट आहे, त्या राज्यात अझोलाचा वापर पशुसंवर्धनाच्या कामात करता येईल, असे कृषी शास्त्रज्ञ सांगतात.

    ज्या राज्यांमध्ये हिरव्या चाऱ्याचे संकट आहे अशा राज्यांतील पशुपालक शेतकरी अधिकतर अझोला वापरतात. हे पाण्यात आढळते आणि प्रथिनांचा चांगला स्रोत आहे. त्यामुळे दुधाचे प्रमाण वाढते. म्हणजेच महागडा हिरवा चारा विकत घेऊन पोसणाऱ्या पशुपालकांसाठी हा एक चांगला पर्याय आहे. अझोला पशुपालनासाठी अमृत आहे असे म्हणतात.

    अझोला म्हणजे काय?

    अझोला ही पोषक तत्वांनी युक्त जलचर वनस्पती आहे. त्याच्या पानांमध्ये हिरवे शेवाळ आढळते. पशुखाद्यासाठी हा सर्वोत्तम पर्याय आहे. महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे ते तयार करण्यासाठी जास्त जागा लागत नाही. तुम्ही 95 टक्के अझोला पाण्यातून बाहेर काढता आणि दुसऱ्या दिवशी तो पुन्हा 100 टक्के जागा व्यापेल. म्हणजे ते तयार होईल. त्यामुळे दुधाचे उत्पादन वाढू शकते.

    अझोलाची निर्मिती कशी होते?

    ज्या पशुपालकांना अजोलाचे उत्पादन करायचे आहे ते विटांनी वेढून प्लास्टिक वापरून डबक्याप्रमाणे हाऊज तयार करतात आणि त्यामध्ये पाणी सोडून अझोलाचे वनस्पती सोडतात. अजोलाला जमिनीच्या पृष्ठभागापासून पाच ते 10 सेमी पाण्याची पातळी आवश्यक असते. यासाठी तापमान 25-30 अंश असावे. पर्यावरण आणि हवामानाचा अझोला उत्पादनावर विशेष परिणाम होत नसल्यामुळे, ते देशातील जवळजवळ सर्व राज्यांमध्ये घेतले जाऊ शकते.

    किती प्रथिने आढळतात

    दुभत्या जनावरांच्या पोषण आणि आरोग्यासाठी हिरवा चारा हा महत्त्वाचा स्रोत असल्याचे कृषी शास्त्रज्ञ सांगतात. मात्र हिरव्या चाऱ्याचा प्रश्न बिकट आहे हेही सध्याचे कटू सत्य आहे. अझोलामध्ये सर्व आवश्यक पोषक घटक असल्यामुळे ते गाई आणि म्हशींच्या वाढीसाठी आणि दूध उत्पादनासाठी उपयुक्त आहे. शास्त्रज्ञांच्या मते, जनावरांच्या चाऱ्यात मिसळण्यापूर्वी ते चांगले धुवावे. यामध्ये 25 ते 30 टक्के प्रथिने असतात. असा दावा केला जातो की प्रति किलोग्रॅम अझोला तयार करण्यासाठी 1 रुपये पेक्षा कमी खर्च येतो.

     

     

     

     

     

  • प्रादुर्भाव झालेल्या पशुधनांसाठी विलगीकरण कक्ष उभारा : बच्चू कडू

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : राज्यभरात लंपी या त्वचा रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात पसरत आहे. एवढेच नाही तर यामुळे पशुधनाच्या जीवाला धोका निर्माण झाला असून पशुपालक चिंतेत आहेत. दरम्यान या आजाराच्या नियंत्रणासाठी विलगीकरण कक्ष तयार करून प्रादुर्भाव झालेल्या जनावरांना औषध उपचार करण्याकरिता तेथे एकत्रित ठेवण्याबाबतचे पत्र अचलपूर मतदारसंघाचे आमदार बच्चू कडू यांनी जिल्हाधिकाऱ्यांना दिले आहे.

    राज्यामध्ये लम्पी स्कीन आजाराचा प्रसार वाढता असून त्यामध्ये पशुपालकांच्या घरी जाऊन पशुसंवर्धन विभागाचे अधिकारी, कर्मचारी औषधोपचार करीत आहेत. परंतु पशुसंवर्धन खात्यामध्ये मनुष्यबळ कमी असल्याने यात अपेक्षित यश मिळत नसल्याचे चित्र आहे. औषधोपचार न मिळाल्याने राज्यात जनावर दगावत आहेत.त्या पार्श्वभूमीवर छावणी योजनेच्या धर्तीवर विलगीकरण कक्षाची स्थापना करावी, अशा सूचना आमदार बच्चू कडू यांनी दिल्या आहेत. ज्या ठिकाणी पर्याप्त जागा उपलब्ध आहेत अशा ठिकाणी तयारी करून छावण्यांची उभारणी करावी.

    येथे गोवंशीय पशू एकत्रित ठेवल्यास पशुवैद्यकीय अधिकाऱ्यांना आजारी जनावरांवर उपचार करणे व आवश्यकतेनुसार उत्तरीय तपासणीसाठी नमुना गोळा करणे, मृत पशूंची शास्त्रोक्त पद्धतीने विल्हेवाट लावणे, पशुपालकांनी पशूची काळजी घरीच घ्यावी.अत्यावश्यक औषधी शासन स्तरावर खरेदी करता येत नाही. परंतु पशूंना वाचवण्यासाठी अत्यावश्यक आहेत त्या औषधी आम्ही खरेदी करून पशुपालकांना उपलब्ध करून देत आहोत. आजारी पशूंचे विलगीकरण करणे ही बाब नवीन आहे.

    तरीसुद्धा प्रायोगिक तत्त्वावर चांदूरबाजार, अचलपूर येथे हा प्रयोग करणार असल्याचे बच्चू कडू यांनी स्पष्ट केले. महाराष्ट्र राज्य राजपत्रित पशुवैद्यकीय संघटनेचे अध्यक्ष डॉ. रामदास गाडे यांनी देखील लम्पी स्कीचा प्रादुर्भाव असलेल्या भागात चारा छावण्यांच्या धर्तीवर विलगीकरण छावण्या उभारण्याची गरज व्यक्त केली आहे.

     

  • जाणून घ्या ‘लंपी’च्या प्रसाराबद्दल महत्वाची माहिती

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : शेतकरी आणि पशुपालक मित्रांनो राज्यातील जवळपास ३० जिल्ह्यांमध्ये लंपी या रोगाचा प्रादुर्भाव झाला आहे. त्यामुळे सध्या पशुपालकांमध्ये भीतीचे वातावरण आहे. या रोगाच्या प्रसारासाठी कीटक हे मुख्य कारणीभूत आहेत. त्यामुळे या रोगाचा प्रसार रोखण्यासाठी काही महत्वाच्या बाबी लक्षात घेणे गरजेचे आहे. पशुधन व्यवस्थापनाबाबतची ही माहिती वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठ, परभणी येथील ग्रामीण कृषि मौसम सेवा योजनेतील तज्ञ समिती यांच्यामार्फत देण्यात आली आहे.

    –गोवंशीय पशुधनामध्ये सध्या लम्पी स्कीन डीसीज होत आहे. यांचा प्रसार अनेक मार्गापैकी एक म्हणजे किटकवर्गीय चावणाऱ्या माशांमार्फत होतो. त्या किटकवर्गीय माशा व त्यांचे नियंत्रण कशा पद्धतीने करता येईल ? जाणून घेऊया

    किटकवर्गीय माशा : यामध्ये सर्वात जास्त हिमॅटोबीया प्रजातीची माशी, त्यानंतर टॅबॅनस, स्टोमोक्षीस, क्यूलिफॉईडस आणि डास, या सर्व प्रजातीच्या माशा रक्त शोषण करतात व लम्पी स्कीन डिसीजचे विषाणू यांत्रीक पध्दतीने प्रसारीत करतात.

    1)हिमॅटोबीया : ही माशी पशुधनास अठ्ठेचाळीस वेळेस चावे व टाकलेल्या ताज्या शेणावरती अंडी घालते.

    अ) शेणाची योग्य विल्हेवाट लावणे व शेणाचा खड्डा पॉलीथीन/ताडपत्रीने आच्छादित करणे.
    ब) पशुधनाच्या शरीरावर वनस्पतीजन्य अथवा रासायनिक किटकनाशकाच्या द्रावणाची फवारणी करणे.

    2)टॅबॅनस : ही माशी आकाराने मोठी असून गाय/म्हैस यांना प्रखर सुर्यप्रकाशामध्ये चावा घेते व त्याजागी रक्त वाहते.

    अ) पशुधनास प्रखर सुर्यप्रकाशामध्ये (सकाळी 10 ते सायं. 5 पर्यंत) चरावयास सोडू नये व गोठयात ठेवावे.

    3)स्टोमोक्सीस : या प्रजातीच्या माशा मुत्राने माखलेल्या वैरणीवरती आपली अंडी घालतात.

    अ) गोठयातील अर्वरीत वैरण शेणाच्या खड्डयामध्ये टाकावी.
    ब) या माशा देखील प्रखर सुर्यप्रकाश असताना चावतात म्हणून प्रखर सुर्यप्रकाशाच्या वेळा सोडून पशुधनास चरावयास सोडावे.

     

  • Lumpy : लम्पी संक्रमित गायींचे दूध मानवांसाठी धोकादायक आहे का ? दुधातील विषाणू कसे नष्ट करायचे ?

    हॅलो कृषी ऑनलाईन : भारतातील अनेक राज्यांमध्ये लम्पी स्किन (Lumpy) व्हायरसने गायींच्या मृत्यूने कहर केला आहे. एका सर्वेक्षणानुसार देशभरात आतापर्यंत सुमारे ७० हजार गायींचा मृत्यू झाला आहे. या विषाणूमुळे पशुपालकांमध्ये भीतीचे वातावरण आहे. लम्पी व्हायरसमुळे अनेक भागात दुधाच्या व्यवसायावरही परिणाम झाला आहे. सध्या अनेक राज्यांमध्ये या विषाणूचे लसीकरण सुरू झाले आहे. चला तर मग आजच्या या लेखात जाणून घेऊया की लंपी संसर्ग झालेल्या गायींच्या दुधाचे सेवन मानवांसाठी कसे आहे.

    दुधावर लम्पी विषाणूचा प्रभाव

    लखनौ विभागाचे मुख्य पशुवैद्यकीय अधिकारी आणि तज्ज्ञांच्या मते, गायींच्या दुधात लम्पी (Lumpy) विषाणूचा प्रभाव निश्चितपणे दिसून येतो. परंतु ते दुधापासून दूर केले जाऊ शकते. दूध काढल्यानंतर प्रथम दूध चांगले उकळून घ्यावे व नंतर ते स्वच्छ भांड्यात ठेवावे. असे केल्याने विषाणू दुधातच नष्ट होतात. यानंतरच तुम्ही गायीचे दूध वापरू शकता.

    लक्षात ठेवा की विषाणूची लागण झालेल्या गायींच्या वासरांना दूर ठेवा. कारण गाईच्या दुधापासून वासरे या विषाणूचे बळी ठरू शकतात. तसे, आजपर्यंत देशातील मानवांमध्ये लम्पी व्हायरसचा कोणताही प्रभाव दिसून आलेला नाही, परंतु तरीही वैज्ञानिकांनी ते टाळण्याचा सल्ला दिला आहे.

    दूध कमी होणे

    व्हायरसमुळे गायीचे दूध कमी होत आहे. याचा सर्वाधिक परिणाम दूध (Lumpy) व्यवसायावर होत आहे. राजस्थानमध्ये दुधाचे प्रमाण दररोज ३ ते ४ लाख लिटर कमी होत आहे. एवढेच नाही तर इतर राज्यांतही गाईच्या दुधाची स्थिती अशीच आहे. अशा परिस्थितीत, सरकारने सर्व पशुपालकांना त्यांच्या गायींना या विषाणूपासून वाचवण्यासाठी काउ पॉक्स लस घेण्यास सांगितले आहे. ही लस प्रथम शेळ्यांमध्ये वापरली गेली. जेणेकरून त्यांना विषाणूचा संसर्ग टाळता येईल.